Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.

Zagrożenia dzieli się na trzy grupy:

• biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne);
• abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury, wahania poziomu wód gruntowych);
• antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Zagrożenia biotyczne

Owady

Las jest miejscem życia wielu gatunków owadów. W specyficznych warunkach niektóre z nich stanowią zagrożenie dla lasu. Dzielimy je wtedy na:

• szkodniki pierwotne, które atakują zdrowe drzewa (np. foliofagi, czyli owady liściożerne),
• szkodniki wtórne – atakujące i zasiedlające drzewa, które zostały osłabione w skutek działania innych czynników (szkodników pierwotnych, suszy, powodzi, pożaru czy zanieczyszczeń przemysłowych).

Okresowe, masowe występowanie niektórych gatunków owadów (tzw. gradacja) stanowi poważne zagrożenie dla trwałości lasu. Zadaniem leśników jest niedopuszczenie do takich sytuacji lub ograniczenie liczebności populacji szkodliwych owadów.

Ochrona przed szkodnikami pierwotnymi takimi jak brudnica mniszka, strzygonia choinówka, poproch cetyniak, boreczniki sosnowe, barczatka sosnówka, osnuja gwiaździsta i zawisak borowiec, polega na prowadzeniu różnych prac prognostycznych, np. liczenie samic brudnicy mniszki podczas przejścia przez zagrożone drzewostany w czasie kulminacji rójki, jesienne poszukiwania zimujących stadiów szkodników sosny. W przypadku stwierdzenia zagrożenia przeprowadza się dodatkowe prace prognostyczne, pozwalające dokładniej sprecyzować stopień zagrożenia trwałości lasu (np. obserwacje przebiegu wylęgu postaci doskonałych, ocena liczebności i zdrowotności jaj/larw w koronach ściętych drzew, letnie poszukiwania kokonów w runie leśnym oraz w koronach drzew)

Starsze drzewostany iglaste narażone są na szkody od szkodników wtórnych (uszkadzających drewno) takich jak cetyńce, smoliki, korniki i przypłaszczek granatek. Ochrona przed tymi szkodnikami polega głównie na: wyznaczaniu, terminowym usuwaniu i wywożeniu z lasu drzew zasiedlonych, utylizacji resztek poeksploatacyjnych (gałęzi, kory) powstałych podczas pozyskiwania drzew zasiedlonych, terminowym wywozie pozyskanego drewna z lasu, a w razie jego pozostawania w lesie w okresie wiosennym i letnim – korowaniem i wykładaniem pułapek wabiących.

fot.K.Szałkowski

"Bardzo ważnymi sprzymierzeńcami leśnika w walce z nadmiernym rozmnożeniem się szkodliwych owadów są ptaki. Aby poprawić ich warunki bytowania, wywieszamy w lasach budki lęgowe. Zimą, gdy panują trudne warunki, dokarmiamy również ptaki na masową skalę."

fot.M.Różańska

W ochronie lasu przed owadami na terenie Nadleśnictwa Drewnica istotne znaczenie ma także ochrona upraw (najmłodsze leśne pokolenie) drzew iglastych przed ryjkowcami, a szczególnie szeliniakiem sosnowcem. Stosujemy głównie metodę mechaniczną - wykopanie na uprawie dołków chwytnych, do których dodatkowo jako wabik wkładane są przepaskowane wałki drewna sosnowego.

W uprawach i młodnikach iglastych zagrożenie stwarza również smolik znaczony. Ograniczenie jego liczebności polega na wyszukiwaniu opanowanych drzewek, oraz ich usuwaniu i niszczeniu.

Ochrona przed szkodnikami korzeni (głównie chrabąszcze, guniak czerwczyk, ale również wałkarz lipczyk, jedwabek brunatny, ogrodnica niszczylistka, listnik zmiennobarwny) polega na badaniu zapędraczenia gleby, a w razie konieczności redukcję liczebności chrząszczy w okresie rójki i wykonanie zabiegu ochronnego.

Patogeniczne grzyby

Patogeniczne grzyby należą do jednych z ważniejszych czynników chorobotwórczych drzewostanów. Szczególnie niebezpieczne są: korzeniowiec wieloletni wywołujący hubę korzeniową oraz opieńki powodujące opieńkową zgniliznę korzeni. Niezwykle istotna jest w tym wypadku kontrola stanu sanitarnego drzewostanów i w razie potrzeby stosowanie preparatów ochronnych. W celu ograniczenia rozprzestrzeniania się tych patogenów stosowane są metody biologiczne (zabezpieczanie pniaków preparatem PG IBL – Phlebia gigantea) oraz mechaniczne (usuwanie porażonych drzewek w uprawach i młodnikach).

Ssaki roślinożerne

Wysokie koszty pociąga za sobą ochrona najmłodszego pokolenia lasu, które stanowi szczególnie atrakcyjny pokarm dla wielu zwierząt leśnych (sarna, łoś). Odnowienia i zalesienia nie byłyby możliwe, gdyby nie zastosowano różnych metod ochrony lasu przed zwierzyną. W Nadleśnictwie Drewnica stosuje się różnorakie sposoby, które można podzielić na:

• chemiczne (smarowanie sadzonek repelentem odstraszającym zwierzynę),
• biologiczne (wykładanie zimą drzew zgryzowych, a podczas wykonywania pielęgnacji młodników i drzewostanów pozostawianie zwierzynie ściętych gałązek),
• mechaniczne (grodzenie upraw siatką, palikowanie poszczególnych sadzonek, zabezpieczanie osłonkami, pakułowanie wełną pędów wierzchołkowych).

Zagrożenia abiotyczne

Czynniki abiotyczneto czynniki natury fizycznej określające warunki środowiska nieorganicznego (przyrody nieożywionej), samodzielnie lub wraz z innymi czynnikami wywierające znaczący wpływ na ekosystemy leśne, będące na różnym poziomie organizacji. Lasy narażone są na szkody wyrządzane przez wielorakie czynniki abiotyczne, np. niska i wysoka temperatura (zwłaszcza późne i wczesne przymrozki), silne wiatry, susze i powodzie, opady atmosferyczne, niekorzystne właściwości gleby, zbyt niski/wysoki poziom wód gruntowych itp.

Czynnikiem abiotycznym mającym szczególnie istotny wpływ na lasy Nadleśnictwa Drewnica na skalę gospodarczą jest zaobserwowany w ostatnich latach wzrost poziomu wód gruntowych, powodujący podtopienie i zamieranie setek hektarów drzewostanów. Celem zapobieżenia eskalacji tego problemu Nadleśnictwo Drewnica w najbliższych latach ma zamiar stworzyć sieć rowów melioracyjnych.

Drugim istotnym czynnikiem, mogącym spowodować szkodę na skalę gospodarczą, są silne wiatry. Na ich działanie najbardziej narażone są miejsca lukowate,  nadmiernie przerzedzone smukłe drzewostany oraz obrzeża lasu. Aby ustrzec lasy przed dużymi stratami stosuje się  odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne z zakresu hodowli lasu.

Zagrożenia antropogeniczne - działalność człowieka

Szkody antropogeniczne są związane z działalnością człowieka, która w sposób zamierzony bądź niezamierzony niekorzystnie wpływa na ekosystem leśny. Prowadzi ona do osłabienia drzewostanów, ich zamierania, ale również do wzmożonego i masowego występowania chorób drzew i szkodliwych owadów. Do najistotniejszych szkód związanych z działalnością człowieka można zaliczyć:

• przemysłowe zanieczyszczenie środowiska leśnego, które poprzez uszkodzenia aparatu asymilacyjnego może powodować obniżenie przyrostu masy drewna, obumieranie pojedynczych drzew, a czasami całych drzewostanów,
• wycinanie pasów pod linie wysokiego napięcia i szlaki komunikacyjne, które przyczyniają się do wzrostu szkód wyrządzanych przez wiatr,
• wadliwie wykonane lub zniszczone melioracje wodne,
• nadmierny ruch turystyczny,
• szkodnictwo leśne polegające między innymi na kradzieży drewna, choinek i sadzonek z upraw, kłusownictwie, wywozie śmieci do lasu, naruszaniu zasad przebywania i wypoczynku na terenach leśnych (niszczenie urządzeń turystycznych, tablic informacyjnych, wjazd do lasu pojazdami mechanicznymi, płoszenie zwierzyny, niszczenie mrowisk i stanowisk roślin chronionych),
• pożary, których najczęstszymi przyczynami jest wypalanie traw i umyślne podpalenia,
• błędy gospodarki leśnej w przeszłości (schematyzm i nadmierne uproszczenie struktury drzewostanów, zaniedbania w pielęgnacji).

Lasy Nadleśnictwa Drewnica szczególnie narażone są na szereg niekorzystnych zjawisk związanych z działalnością człowieka, a wynika to z położenia lasów na terenie dużego zagęszczenia ludności i w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy.

Niezwykle istotnym problemem, niosącym ze sobą ogromne koszty i zagrożenia jest zaśmiecanie terenów leśnych. Odpady poza obniżaniem walorów estetycznych lasu i stwarzaniem groźby skażenia powierzchni gleby i wód podpowierzchniowych, stanowią także zagrożenie dla mieszkających weń zwierząt. Ptaki wykorzystują odpady jako elementy konstrukcyjne gniazd. Zwierzęta wśród śmieci poszukują jedzenia.
Współpracujemy z gminami w zakresie usuwania śmieci z lasu. Poza działaniami ciągłymi nadleśnictwa, organizowane są akcje sprzątania lasów.

 Aby zapobiegać szkodnictwu leśnemu Nadleśnictwo Drewnica we współpracy z gminami, założyło metalowe rogatki przy drogach leśnych w swoim zarządzie. Mają one uniemożliwiać wjazd samochodami do lasu niepowołanych osób, a tym samym zmniejszyć problem powstawania nielegalnych wysypisk śmieci i kradzieży drewna.

Wśród wielu czynników antropogenicznych ciągle duże zagrożenie stanowią pożary.